Dit artikel lees je in 10 minuten!
Weet jij wat de grootste misvatting is rondom het stemmenvak? Dat je een mooie stem nodig hebt om goed te kunnen stemacteren! En nee, ook het kunnen opzetten van allerlei gekke stemmetjes gaat je in ons beroep niet veel verder op weg helpen. Maar wat zijn dan wel handige vaardigheden en eigenschappen voor voice-overs en stemacteurs? De 15 belangrijkste bespreken we in dit blog!
We zetten ze eerst eens op een rijtje voor je. Daarna nemen we ze één voor één door.
- Communiceren
- Rapport maken
- Focus
- Tekstbegrip
- Non-verbaal communiceren
- Articuleren
- Presenteren
- Acteren
- Overdrijven
- Overtuigen
- Passie
- Doorzettingsvermogen
- Ondernemerschap
- Affiniteit met techniek
- Zelfreflectie
Bekijk nu een gratis video: Wat is er zo leuk aan stemacteren?
Communiceren
Wat is communiceren eigenlijk?
Communicatie wordt gedefinieerd als de overdracht of uitwisseling van informatie.
En wat is ook alweer het doel van stemacteren?
Juist! Informatie zo duidelijk mogelijk in het hoofd van een kijker of luisteraar prenten.
Communiceren en stemacteren gaan dus beiden over het overdragen van informatie. Of anders gezegd: in beide gevallen draait het om het overbrengen van een boodschap! Het zal je daarom niet verbazen dat communiceren de absolute basis van het stemmenvak is.
Communicatie is een complex proces. Een poging tot communiceren slaagt alleen wanneer de ontvangende partij de boodschap interpreteert zoals de zender die bedoeld heeft. Maar tijdens het proces kan er van alles misgaan, waardoor een boodschap niet (geheel) overkomt. De zender kan bijvoorbeeld onduidelijk spreken of woorden gebruiken die de ontvanger niet kent. Of de ontvanger kan net ergens jeuk hebben of een oude klasgenoot voorbij zien lopen en daardoor even niet geconcentreerd zijn. Al dit soort verstoringen zorgen voor ‘ruis op de lijn’. En hoe meer ruis, hoe groter de kans dat de communicatie (gedeeltelijk) faalt.
Veel van de eigenschappen en vaardigheden die handig zijn voor een stemacteur, zijn niet zozeer van belang in relatie tot het technische deel van stemacteren. Nee, ze komen goed van pas, omdat ze de fundering vormen voor het goed kunnen communiceren van een boodschap.
Een poging tot communiceren slaagt alleen wanneer de ontvangende partij de booschap interpreteert zoals de zender die bedoeld heeft.
Rapport maken
Hoe beter de relatie tussen een zender en ontvanger, hoe soepeler de communicatie doorgaans verloopt. Je spreekt tenslotte ‘elkaars taal’ al, waardoor je elkaar beter en sneller begrijpt.
Daartegenover staat dat wanneer mensen elkaar niet goed kennen, communiceren in het begin vaak vrij stroef gaat. Beide partijen zijn nog zoekende, want er is nog geen vertrouwensband ontstaan. Soms echter, voel je als je iemand voor het eerst ontmoet, meteen een klik. Je hebt een gevoel van herkenning en de communicatie vloeit gemakkelijk. Je lijkt wel op dezelfde lijn (zonder ruis!) te zitten. Wanneer je dat gevoel van connectie ervaart, heb je rapport gemaakt.
Er bestaan vele technieken om snel rapport te creëren. Stemacteurs die dat goed kunnen, zijn vaak de meest effectieve. Ze worden ervaren als sympathiek en betrouwbaar, waardoor hun publiek veel sneller bereid is hun boodschap aan te nemen.
Focus
Als je gefocust bent, dan ben je in het moment. Je laat je nergens door afleiden en bent alleen maar bezig met hetgeen je moet doen. Focus leidt altijd tot betere prestaties.
Mensen die in hun element zitten - die gewoon doen - zijn fascinerend om naar te luisteren. De passie die ze tonen biologeert. We voelen ons tot ze aangetrokken en willen connectie (rapport!) met ze maken. Een gefocuste stemacteur; daar willen we dus graag naar luisteren en iets van aannemen.
Er zijn talloze zaken die jou uit je concentratie kunnen halen. Maar de grootste stoorzender, die ben je misschien wel zelf! Want in je hoofd worden natuurlijk alsmaar gedachtes geproduceerd. Zoals ‘wat nou als ik de nadruk eens op dat woord leg’ of ‘wacht eens even, is vandaag niet mijn partner jarig…?’
Dat nadenken, dat hoor je terug in je opnames. Denken verstrakt namelijk het lichaam, waardoor je minder ontspannen en dus minder toegankelijk klinkt. Voor een stemacteur is het dus handig om juist niet na te denken. En dat doe je door je te focussen.
Niet voor niets wordt stemacteren vergeleken met traplopen. Traplopen doe je op de automatische piloot. Ga je echter nadenken over elke stap die je zet, dan is er een vrij grote kans dat je struikelt. Voor stemacteren geldt hetzelfde. Denk je na, dan struikel je over je woorden, of gaat je opname opgelezen, onnatuurlijk en ontoegankelijk klinken. Oftewel, er komt ruis op de lijn. En je boodschap? Die komt vervolgens niet of minder goed aan.
Stemacteren is net als traplopen. Zodra je erover gaat nadenken, struikel je over je woorden en gaat je tekst opgelezen klinken.
Tekstbegrip
Je kunt een boodschap niet goed communiceren als je de tekst ervan niet volledig begrijpt.
Allereerst dien je op letterlijk niveau te snappen wat je tekst betekent. Begrijp je de woorden niet, dan wordt het een uitdaging om de juiste intonatie te kiezen. Probeer het maar eens zelf met deze zin: oxidatieve stress neemt een belangrijke plaats in bij de pathogenese van leeftijdsgebonden maculadegeneratie. Kans is groot dat de geneeskundestudenten die jou horen dubbel van het lachen liggen, maar niet begrijpen wat je nu precies bedoelt.
Misschien wel nog belangrijker echter is dat je de achterliggende intentie van je tekst kunt herkennen. Hiermee bedoelen we wat de eigenlijke bedoeling van de tekst is. Probeert de tekst bijvoorbeeld medeleven op te roepen? Of de sensatie van genot te creëren? Richt het zich misschien op prijsvoordeel, of wil het juist een gevoel van luxe communiceren? De intentie van je tekst is hetgeen dat je bij je ontvanger probeert te bewerkstelligen.
Pas als je snapt waar je tekst om gaat, zul je in staat zijn de boodschap echt effectief over te brengen.
Non-verbaal communiceren
Met non-verbaal communiceren bedoelen we de communicatie die niet met behulp van woorden, maar via houding, gebaren en gelaatsuitdrukkingen tot stand komt. Oftewel, we hebben het over lichaamstaal!
Lichaamstaal is essentieel om helder te communiceren. Klopt je lichaamstaal bij de woorden die je uitspreekt, dan verduidelijkt het je boodschap. Ga maar na. Als jouw buurvrouw lachend tegen je zegt: “ik heb vanavond stemacteerles, het is echt de leukste workshop van mijn leven!”, dan benadrukt de lach hoe leuk zij stemacteren vindt. Lichaamstaal en gesproken woord zijn dan congruent. Vertelt ze je echter precies hetzelfde, maar met hangende schouders i.p.v. een lach, dan twijfel je direct. Door de incongruentie in haar communicatie is haar boodschap ongeloofwaardig en overtuigt ze je niet. Je raakt afgeleid, gaat nadenken over wat ze nou precies bedoelt en luistert vervolgens minder goed naar wat ze je verder te vertellen heeft.
Nu denk je misschien: maar uhm, een luisteraar of kijker kan de lichaamstaal van een stemacteur toch helemaal niet zien? Goed gedacht! Het bijzondere aan lichaamstaal echter is dat we het niet alleen kunnen zien, maar ook kunnen horen. Echt waar! De mens is in staat veranderingen in lichaamstaal met de oren te registreren. Zelfs blinde mensen gebruiken het onderling om hun woorden kracht bij te zetten.
Neem anders de proef op de som en neem je stem eens twee keer op, terwijl je met evenveel energie stemacteren lijkt me het allerleukste vak van de wereld zegt. Alleen de eerste keer lach je en maak je er met je armen rustige juichgebaren bij. De tweede keer maak je juist een pruilipje en houdt je je tafel vast. Klinkt anders hè?! Nu snap je ook meteen waarom callcentermedewerkers wordt aangeleerd om te glimlachen als ze je weer eens opbellen met het zoveelste voorstel dat je niet mag laten lopen.
Lichaamstaal is essentieel voor een goede inspreekperformance. Onze cursist geeft zich helemaal.
Articuleren
Hoewel het hebben van een mooie stem geen voorwaarde is om voice-over te kunnen worden, moet je wel duidelijk kunnen articuleren. Want die boodschap, die komt natuurlijk nooit helder over als de ontvanger je niet goed kan verstaan. Het is dus belangrijk dat je woorden en zinnen zuiver kunt uitspreken.
Daarnaast is het haast een vereiste om zonder accent te kunnen praten. Hoewel accenten bij stemacteurs soms erg handig kunnen zijn wanneer er specifieke doelgroepen moeten worden aangesproken, wordt voor de meeste opdrachten accentloos Nederlands verwacht.
Presenteren
Wie een sterke presentatie neerzet, kan ervoor zorgen dat zelfs een inhoudelijk zeer matige boodschap wordt aangenomen. Terwijl een zwakke presentatie ertoe kan leiden dat een geweldige boodschap wordt genegeerd.
Hoe dat komt? Als je gaat presenteren, dan ben je actief bezig met hoe je je informatie optimaal kunt overbrengen. Je bekijkt de intentie van je tekst, probeert je in je publiek te verplaatsen en je bedenkt welke tone of voice hier het beste bij past. Op die manier tracht je je boodschap niet zomaar over te brengen, maar probeer je die zo doordacht mogelijk te communiceren. Hoe beter je dat kunt, hoe groter de kans dat je boodschap je publiek volledig bereikt.
Acteren
Acteren is het spelen van een rol. En dat is precies wat stemacteurs en voice-overs moeten doen: zich inleven in een personage.
Voor het inspreken van een tekenfilm vind je het misschien niet zo lastig om je in te beelden dat de stemacteur in de huid van zijn of haar karakter moet kruipen. Maar voor het inspreken van bijvoorbeeld een reclame, documentaire of bedrijfsfilm, kost je dat wellicht wat meer moeite. Toch acteren de voice-overs in dit soort audiovisuele producties wel degelijk een rol.
Neem bijvoorbeeld Morgan Freeman in de documentaire March of the Penguins. Wat komt hij deskundig over hè? Maar denk je echt dat hij alles weet van deze leuke diertjes? Mooi niet! Hij acteert zijn gezag en alwetendheid, zodat jij, de kijker, alles wat hij zegt klakkeloos aanneemt. Zou hij iets meer twijfel in zijn stem laten doorschemeren, dan zou je de documentaire gelijk niet meer vertrouwen. En komt de boodschap van de maker dus niet over!
Zie hier: Hoe beter je je rol acteert en hoe meer je je durft te laten gaan, hoe beter je zult klinken. Chapeau voor onze cursist die hier voor zijn allereerste keer stemacteert!
Overdrijven
Groot, klein, realistisch of komisch; elke vorm van acteren vraagt om een andere speelstijl. Toneelspelers moeten bijvoorbeeld ‘groot’ spelen, zodat ze ook de achterste rijen van de zaal bereiken. Acteurs op het witte doek daarentegen spelen juist ‘kleiner’, omdat ze anders overdreven overkomen en de kijker dat ervaart als overacting.
Nu mag jij raden. Spelen stemacteurs groot of klein?
Hoorden we je ‘groot’ zeggen? Punt voor jou! Omdat de luisteraar de stemacteur niet kan zien, moet deze de performance enorm overdrijven. De boodschap kan anders nooit overkomen!
Overtuigen
Vaak moet de boodschap die je als stemacteur uitdraagt een ontvanger zien te overtuigen. De ontvanger moet bijvoorbeeld een aangeprezen product gaan kopen, positieve gevoelens over een organisatie ontwikkelen of geloven dat zeehondjes paren via hun snorharen.
Om een luisteraar of kijker te kunnen overtuigen, moet je als stem zelf in je boodschap geloven. Anders hoor je de weifeling in je opname. En als jij twijfelt, twijfelt je ontvanger ook en komt je boodschap niet aan. Uiteraard kun je dit met een sterk staaltje acteerwerk oplossen. Maar sta je echt niet achter het product wat je moet aanprijzen, of heb je er toch een hard hoofd in dat zeehonden via hun snorharen aan voortplanting doen, dan is het een goed idee om deze inspreekklusjes aan een ander over te laten.
Passie
Passief inkomen. Side hustle. Op internet word je tegenwoordig doodgegooid met reclames die jou aansporen om naast je baan extra inkomen te genereren. Op zich geen slecht idee. Maar het probleem is dat geld zelf nooit de drijfveer mag zijn. Je moet iets doen omdat je het je het leuk vindt, anders hou je het nooit vol.
Voor stemacteren geldt dat al helemaal. Want (schrik niet), als professionele voice-over spreek je 300 tot 600 producties per jaar in!
Duizelt het je nog of ben je al bijgekomen? Maar inderdaad, je bent als actief stemacteur dus praktisch dagelijks met inspreken bezig! Als je dat eigenlijk helemaal niet leuk vindt, ga je heel, heel, heeeeeel erg ongelukkig worden. En ook nog eens voor geen meter klinken.
Dus, ook al kun je met stemacteren een lekker zakcentje verdienen, begin er alleen aan als het je oprecht heel leuk lijkt.
Passie voor het vak is een vereiste om te kunnen slagen als voice-over.
Doorzettingsvermogen
Wil je het maken als stemacteur, dan is het handig als je een gedisciplineerde doorzetter bent. Want je zult moeten oefenen, oefenen en nog eens moeten oefenen. Je gaat tenslotte concurreren met mensen die het vak al vele jaren met succes uitvoeren. En beter of minimaal even goed worden als hen gaat helaas niet vanzelf.
Ondernemerschap
Vrijwel alle voice-over artiesten werken als ZZP’er. Dat betekent dat alleen het goed kunnen inspreken en overbrengen van een boodschap niet voldoende is. Je moet tevens een beetje kunnen denken en handelen als ondernemer! En dus horen de volgende klusjes ook tot het takenpakket van een stemacteur:
- werving: je hebt de skills van een stemacteur en begint vol goede moed aan je carrière. Maar uhm, en nu? Hoe kom je aan klanten? Jup, die moet je nog even gaan binnenslepen!
- marketing: en als je die klanten gaat benaderen, is het wel handig dat ze je kunnen vinden. Dus een website en je social media onderhouden is geen overbodige luxe.
- administratie: mailtjes beantwoorden, facturen sturen, etc. Niet de favoriete bezigheden van menig voice-over, maar het hoort er allemaal bij!
Affiniteit met techniek
Crashen laptops spontaan als jij komt aanlopen? Of heb je gewoon niet zoveel met techniek? Denk dan goed na of het stemmenvak wel jouw bestemming is.
Voice-overs doen namelijk veel van hun opdrachten vanuit huis. Dat houdt in dat je jezelf moet kunnen recorden en je je opname moet kunnen nabewerken. Daar komen een paar interessante vragen en uitdagingen bij kijken. Want welke apparatuur heb je nodig voor je thuisstudio? Hoe kies je de juiste spullen en hoe sluit je ze aan? Welke opnamesoftware en montagetechniek ga je gebruiken? En uhm, heb je zin om te leren wat een noise gate en een talkback zijn?
Zelfreflectie
Goed. Je weet hoe je een boodschap moet overbrengen, het installeren van je thuisstudio is ook gelukt en je hebt je eerste opdracht ingesproken. Gefeliciteerd! MAAR… ben je nu ook in staat het resultaat kritisch te beoordelen? Kun je horen wat er nog beter aan kan en durf je hard voor jezelf te zijn?
Als stemacteur is het belangrijk dat je kritisch naar jezelf durft te kijken en je je opnames goed kunt beoordelen. Heb je de juiste tone of voice te pakken? Komt de boodschap écht over? En zal je opdrachtgever tevreden zijn met je werk?
Je twijfelt? Aargh… daar ga je weer. Take 468. Maar er komt een moment dat je zeker weet dat het goed is. En wie weet leidt dat wel naar je tweede opdracht! Rock on!
